جنگ و سینما؛ فیلم جنگی

فیلم جنگی

سینما همواره از اتفاقات و وقایع تاریخی تاثیر گرفته و آثار بسیار بزرگی در پیچ و خم بحران ها، انقلاب‌ها و جنگ‌ها متولد شده‌اند. جنگ به عنوان یکی از رایج‌ترین ابتلائات جوامع بشری دستمایه بزرگترین هنرمندان عرصه سینما قرارگرفته است و آثار گوناگونی در ژانرهای مختلف حول محور جنگ خلق شده‌اند. ما در این مطلب می‌خواهیم به سراغ آثاری برویم که با نکات لطیفی مختص خودشان به سراغ موضوع جنگ رفته و فارغ از زرق و برق‌ها و جلوه‌های ویژه، ظرائفی را خلق کرده‌اند. الزاما این آثار در ژانر درام جنگی یا به عبارتی فیلم جنگی نیستند.

ملودرام و جنگ

در ملودرام‌های بر باد رفته اثر ویکتور فلمینگ و کازابلانکا اثر مایکل کورتیس، جنگ به عاملی برای جدایی عشاق بدل می‌شود. این بخشی از واقعیت دردناک جنگ است.

درام حماسی و جنگ

در اثر حماسی لورنس عربستان، دیوید لین برای نمایش نبردهایی که منجر به استقلال عربستان از عثمانی می‌شود، از قاب پهن و تکنولوژی سینما اسکوپ استفاده و تصاویری بی‌بدیل را با موسیقی در می‌آمیزد و اثری چشم‌نواز خلق می‌کند. هرچند که این فیلم از بنیانگذار عربستان به عنوان یک قهرمان یاد می‌کند، اما این نکته را می‌توان از فیلم دریافت کرد که گاه قدرت‌های بزرگ جنگ‌ها را طراحی می‌کنند، و این مردم فرودست هستند که بایستی با مشکلات جنگ دست و پنجه نرم کنند.

بزرگان سینما؛ کوپولا، کوبریک، اسپیلبرگ، پولانسکی

در Apocalypse Now  (اینک آخرالزمان)  فرانسیس فورد کوپولا و در Full metal jacket (غلاف تمام فلزی) استنلی کوبریک  جهنمی به نام جنگ ویتنام و مهیب بودن جنگ را با هنر بی‌نظیر و سبک خودبه تصویر می‌کشند. 

در درام جنگی زندگی نامه‌ای Hacksaw ridge   فیلمنامه‌نویسان و کارگردان آن (مل گیبسون) ماجرای زندگی دزموند داس را روایت می‌کنند، که جنگید اما سلاحی به دست نگرفت.

پیانیست رومن پولانسکی با نگاهی لطیف و احساسی به زندگی یهودیان در جنگ جهانی دوم می پردازد. ایده و درونمایه ای که فهرست شیندلر اسپیلبرگ هم به زیبایی هر چه تمام به آن پرداخته است. 

اما اسپیلبرگ فیلم جنگی دیگری نیز دارد که به جرات می توان آن را در زمره بهترین آثار جنگی سینما قرار داد. اسب جنگی ساخته ۲۰۱۱ که جایزه اسکار بهترین فیلم را از آن خود کرد، فیلمی با فیلمنامه‌ای قوی است که موقعیت‌های دراماتیک بی‌نظیری را خلق می‌کند. شاید بتوان سکانس شیر یا خط دو سرباز آلمانی و انگلیسی و توافقشان برای دستیابی به اسب جنگی را از جمله سکانس‌های طلایی سینما به حساب آورد. سکانسی که ارزش‌ها و معانی لطیفی را در خود جای داده است.

رمانتیک و غمگین

یکشنبه‌ی غمگین هم از آن فیلم های جنگی است که از زاویه ای دیگر و البته با استفاده از نشانه ها و نمادها ایده خود را بیان کرده و حس و حال بسیار غمگینی را ایجاد می کند.

فیلم جنگی اما پست مدرن

در Inglourious Basterds  تارانتینو با استفاده از ساختار ضدپیرنگ، مقوله جنگ و قدرت طلبی بشر را به سخره می‌گیرد. در ساختار پست مدرن فیلم دیگر قواعد علت و معلول به کنار می‌روند و وقایع غیرمنتظره می‌شوند.

شعر در سینما

در کنار این لیست از بهترین فیلم‌های جنگی، فیلمی وجود دارد که شاید بین عموم مردم از شهرت کمتری برخوردار باشد. این فیلم نگاه خیره اولیس Ulysses’ Gaze  اثر آنجلوپولوس است. فیلمی که در سال ۱۹۹۵ جایزه هیئت داوران جشنواره فیلم کن را کسب نموده است.

 آنجلوپلوس کارگردان مولف اهل یونان است که او را با فیلم‌های شاعرانه‌اش می‌شناسند و برخی به او لقب فیلم‌ساز اشعار سینما یا شاعر حماسی سینما داده‌اند. فیلم نگاه خیره اولیس همچون فیلم های دشت گریان و ابدیت و یک روز نماهایی خوش ترکیب و پلان هایی با عظمت دارد. آنجلوپلوس معتقد بود نبایستی با بریدن تیز و تند پلان‌ها و گذشتن سریع از سکانس‌ها انتقال حس به مخاطب را ناقص رها کرد. شاید بتوان گفت آثار او از نظر بسط و تفصیل پلان‌ها به آثار نئورئال ایتالیایی شباهت پیدا می‌کنند. اما در آثار او آن واقع‌گرایی مستندگونه آثار نئورئال جای خود را به تفسیر بصری شاعرانه داده و فضایی خیال‌انگیز را به تصویر می‌کشد. 

با تماشای این فیلم ادراک حسی نابی را از هم‌نوایی موسیقی و نماهای غمبار و سرد تجربه می‌کنیم و به درون شعری تصویری قدم می‌گذاریم که به خوبی از چهره نفرت‌انگیز جنگ پرده برمی‌دارد.