بارها داستان تولد حضرت موسی (ع) و به آب انداختنش را برایم گفته بودند، اما هیچ‌گاه برای حضرت موسی (ع) و مادرش اشک نریخته بودم. وقتی فیلم موسی کلیم‌الله را در سالن تاریک سینما دیدم، لحظاتی اشک ریختم و گاه هیجان‌زده شدم. این جادوی سینما است که قلب مخاطبش را فتح می‌کند، به او بال می‌بخشد و او را هرجا که می‌خواهد می‌برد.
فیلم موسی کلیم‌الله: به‌وقت طلوع بخشی از یک سریال تلویزیونی است که فیلمنامه ابتدایی آن توسط فرج‌الله سلحشور نوشته شد و قرار بود خود او فیلم را کارگردانی کند؛ اما عجل مهلتش نداد و ابراهیم حاتمی‌کیا کارگردانی آن را به عهده گرفت. با ما همراه باشید تا این فیلم تاریخی را که به ماجرای تولد حضرت موسی (ع) و سپردن او به نیل می‌پردازد، بیشتر بررسی کنیم.
آثار تاریخی گذشته
فیلم‌های تاریخی ایرانی در دهه‌های گذشته معمولاً آثاری پرهزینه بودند که تاریخ را با داستان‌پردازی و فرازوفرودهای دراماتیک روایت می‌کردند؛ اما اولاً روح زندگی کمتر در آنها جاری بود، و ثانیاً بسیاری از آنها در برانگیختن عواطف بیننده و اثربخشی احساسی ضعیف بودند.
داود میرباقری: از امام علی(ع) تا مختار
در سال‌های گذشته کارگردان بزرگ سینما و تلویزیون داوود میرباقری نقش مهمی در رشد این آثار داشت. او در سریال مختارنامه برای اولین‌بار مخاطب را به زندگی کاراکترها در سده‌های دور نزدیک کرد. میرباقری به روایت دکوری و مصنوعی فیلم‌های تاریخی پیشین روح زندگی بخشید. او البته از سال‌ها قبل و از سریال امام علی (ع) با طراحی کاراکترهای جذاب و پیرنگ‌های فرعی، داستان‌های تاریخی را دراماتیزه می‌کرد.
علی حاتمی: هزاردستان
شاید بتوان میرباقری را در سبک دیالوگ‌نویسی جانشین مرحوم علی حاتمی دانست؛ نویسنده و کارگردانی بزرگ که در سریال هزاردستان حال‌وهوای زندگی در دوران پهلوی اول و قاجار را به‌خوبی ترسیم کرد. هزاردستان یک تجربه بصری چشم‌نواز بود که جزئیات، المان‌ها، دکور و آکسسوار بی‌نظیری داشت. این سریال که ساخت آن حدود هشت سال طول کشید، شامل تصاویری بهت‌آور از میدان توپخانه بود که اتومبیل‌های قدیمی و ده‌ها مرد و زن با لباس‌های آن دوران در آن آمدوشد می‌کردند. از طرف دیگر ماجراهایی بامزه و جذاب نیز به وقوع می‌پیوست. اما هنگام تماشای سریال مخاطب آن‌قدر به زندگی کاراکترها نزدیک، و با آنها سمپاد نمی‌شد که عواطفش برانگیخته شود.
فرج‌الله سلحشور: یوسف پیامبر(ع)
نمونه ارزشمند دیگر سریال یوسف پیامبر (ع) ساخته زنده‌یاد فرج‌الله سلحشور بود که با صرف هزینه بسیار، داستانش را در معابد و کاخ‌ها و بازارهای مصر باستان روایت می‌کرد. سناریوی این سریال قوی بود و سلحشور به‌خوبی داستان آن را دراماتیزه کرده بود؛ اما در اجرا ضعف‌هایی داشت که آن را شبیه آثار کلاسیک بسیار قدیمی، دکوری و عاری از حقیقت زندگی می‌ساخت. البته نباید این حقیقت را نادیده گرفت که در زمان ساخت سریال، بسیاری از امکانات کامپیوتری و جلوه‌های ویژه وجود نداشت.
نمونه‌ای از ضعف اجرا که با زمان ساخت و کمبود امکانات بصری ارتباطی نداشت، صحنه نبردی بود که در آن تیرهایی از جنس حصیر، به پهلو پرتاب می‌شدند و سربازها بی‌هیچ دفاعی، زیر دروازه می‌ایستادند تا قیر داغ بر سرشان بریزند. باوجود این ضعف‌ها، یوسف پیامبر از نظر داستان‌پردازی و درگیرکردن احساسات مخاطب اثری ممتاز به حساب می‌آید.
تمامی این آثار به‌مرورزمان باعث ارتقای سطح کیفی آثار تاریخی شده و راه را برای پروژه عظیم حضرت موسی کلیم‌الله (ع) هموار ساختند.
نقاط قوت فیلم موسی کلیم‌الله
اما نقاط قوت این فیلم چیست؟ فیلم موسی کلیم‌الله تأثیر عمیقی بر عواطف مخاطبش می‌گذارد و با وجود اینکه بیننده پایان داستان، یعنی سپردن نوزاد به نیل را می‌داند، پابه‌پای مادر موسی دلهره و اضطراب و غم فراغ را تجربه می‌کند.
روح زندگی
نقطه قوت دیگر فیلم در به‌تصویرکشیدن زندگی جاری آدم‌هاست. مثلاً مادر موسی به همراه دخترش وارد کبوترخانه می‌شوند تا فضولات پرنده‌ها را به‌عنوان کود جمع کنند. درون کبوترخانه پر است از کبوترهایی که حس زندگی واقعی را القا می‌کنند. نمونه دیگر فضای درون خانه است که مرغ و خروس‌ها برای خودشان در آن می‌چرخند. این‌گونه جزئیات که در همراه‌کردن مخاطب و کشاندن او به درون جهان فیلم تأثیر به سزایی دارند در آثار تاریخی گذشته کمتر دیده می‌شود.
بازی هنرپیشه‌ها
عامل دیگری که مخاطب را به فضای احساسی فیلم پیوند می‌دهد بازی پراز احساس و قوی بازیگران است که با وجود اینکه سبک تئاتری دارد (که با فضای فیلم‌های تاریخی هماهنگ است) به‌خوبی عواطف را به مخاطب منتقل می‌کند.
تکنولوژی روز دنیا
برای ساخت این فیلم از تکنولوژی ویدئووال به‌جای پرده کروماکی استفاده شده است. در واقع برای خلق لوکیشن‌های تاریخی وسیع بازیگران به‌جای پرده سبز مقابل تصاویری که بر روی ویدئووال نمایش داده می‌شود بازی می‌کنند.
دراین‌رابطه باید گفت که باتوجه‌به اینکه این تکنولوژی برای اولین‌بار در ایران مورد استفاده قرار گرفته است برخی نورها و فضاها کمی غیرواقعی به نظر می‌رسند. هرچند که در آثار هالیوودی نظیر گلادیاتور 2 نیز همینطور است.
طراحی تولید و جلوه‌های ویژه
اما اگر از این مسئله چشم پوشی کنیم میتوانیم بگوییم که جلوه‌های بصری، طراحی صحنه، آکسسوار و طراحی لباس از کیفیت مطلوبی برخوردار است. به خصوص لباس ها که جنس و دوختشان با بهترین آثار سینمایی جهان قابل مقایسه است.
فیلمنامه بلندقامت
اما نکته حائز اهمیت در این میان این است که برخلاف آثار پرهزینه‌ای که به جلوه‌های ویژه و زرق‌وبرق تصاویر توجه ویژه‌ای دارند، حاتمی‌کیا در موسی کلیم‌الله به داستان، شخصیت‌پردازی و عناصر درام نیز به‌درستی پرداخته و ساختار بصری فیلم را در خدمت داستان‌گویی درآورده است. ایجاد تعلیق و دلهره، پرداختن به روابط کاراکترها، خلق کاراکترها و پیرنگ‌های فرعی نظیر ماجرای زن قابله و همسر سبدفروش او، همگی حاصل تبحر نویسنده هستند که علاوه بر سرگرم ساختن مخاطب در القای حس بر مخاطب مؤثرند.
فیلم خوب را با کیفیت ببینید!
در پایان باید گفت که تماشای موسی کلیم‌الله یک تجربه معنوی و پر از احساس را به همراه دارد که از نظر فرم بصری نیز چشم‌نواز و با جزئیاتی چشمگیر است. پیشنهاد می‌کنیم لذت این تجربه را با تجهیزات سینمای خانگی دوچندان کنید. شما می‌توانید ویدئوپروژکتور و سیستم‌های صوتیِ باکیفیت را از سایت سینماروم تهیه کنید.
