ساخت تجربه‌ی ایدئال سینمایی، چیزی فراتر از چیدن چند صندلی، نصب یک ویدئو پروژکتور و انتخاب سیستم صوتی مناسب است. سینما فضایی حاصل مجموعه‌ای از تصمیم‌های مهندسی‌شده است؛ جایی که هر سانتی‌متر می‌تواند کیفیت دید، شنیدار یا حتی حس حضور مخاطب را تغییر دهد.
پیش از این راجع‌به ضوابط کلی طراحی سینما توضیحاتی ارائه دادیم؛ در این مقاله می‌خواهیم به‌صورت اختصاصی‌تر به جنبه‌ی معماری انواع سینماها نگاه کنیم و این فضا را از منظر استانداردهای ابعاد سینما مورد بررسی قرار دهیم؛ یعنی همان معیارهایی که در نقشه‌کشی، جانمایی و اجرای دقیق یک سالن نقش اساسی دارند. پس اگر به دنبال یک مقاله‌ی فنی و معماریِ دقیق هستید که ابعاد استاندارد طراحی سینما را به صورت دقیق مشخص کند، در ادامه‌ی این مطلب همراه ما باشید.
سینمای صنعتی (سالن عمومی)
در طراحی یک سالن سینمای عمومی، هر ابعاد فضایی به صورت مستقیم با تجربه‌ی مخاطب در ارتباط است. استاندارد نبودن فاصله‌ی ردیف‌ها، زاویه‌ی دید، شیب سالن یا کیفیت آکوستیک، هرکدام به طریقی تماشاگران را آزار می‌دهند؛ این موارد می‌تواند با خستگی چشم، صدای نامفهوم، یا نشستن طولانی‌مدت در وضعیتی ناراحت افراد را در شرایط نامساعدی قرار دهد.
بنابراین وقتی تماشاگر نتواند در شرایط استاندارد و راحت، فیلم را دنبال کند، احتمال اینکه برای بار دوم به آن سالن برگردد، بسیار کم خواهد شد.
ابعاد سالن سینمای صنعتی
در این بخش، به سراغ ابعاد و نسبت‌هایی می‌رویم که باید در طراحی سالن‌های سینمای صنعتی رعایت شوند.
۱. ابعاد پرده نمایش (Screen Size & Aspect Ratio)
| پارامتر | مقدار |
|---|---|
| نسبت تصویر Flat | 1.85:1 |
| نسبت تصویر Scope | 2.39:1 |
| زاویه دید عمودی از ردیف اول | حداکثر ۲۵ درجه |
| فاصله تماشا تا پرده | بر اساس عرض یا ارتفاع تصویر، نه طول سالن |
انتخاب پرده نمایش مناسب برای ابعاد سینما یکی از وظایف اصلی و مهم طراح و متخصص سینماست. در این تصویر، تاثیر نسبت تصویر و شکل پرده نمایش بر زاویه دید تماشاگران ردیف اول نمایش داده شده است.
قاب Flat یا Scope می‌تواند پرده‌ای صاف یا خمیده را پر کند، اما اگر موقعیت صندلی‌ها و انحنای پرده به‌درستی تنظیم نشده باشد، زاویه دید جانبی و ارتفاع دید عمودی تماشاگران دچار نویز خواهد شد.
طراحی درست سالن باید به‌گونه‌ای باشد که مرکز تصویر برای بیشترین تعداد ممکن از تماشاگران، در موقعیتی طبیعی و بدون فشار فیزیکی قرار گیرد. این دیاگرام، نمونه‌ای از بررسی زاویه دید افقی نسبت به سطح پرده است.
2. فاصله دید (Sightline Clearance)
| وضعیت | اختلاف ارتفاع بین دو ردیف (متر) |
|---|---|
| مطلوب | ≥ ۰.۲۰ |
| قابل قبول | ۰.۱۵ تا ۰.۲۰ |
| ضعیف | ۰.۱۲ تا ۰.۱۵ |
| غیرقابل قبول | < ۰.۱۲ |
در نمای جانبی، خمیدگی صفحه باعث می‌شود شعاع نور و زاویه‌ی تابش در نقاط مختلف سطح پرده تغییر کند. در صورتی که زاویه پرتاب به‌درستی تنظیم نشود، ممکن است در تصویر نهایی، انحراف در پایین پرده یا کجی خطوط افقی دیده شود.
در نمای روبه‌رو نیز، خطی که به‌صورت مستقیم تابانده شده، به‌خاطر انحنای صفحه در پایین‌تر از قاب تصویر قرار گرفته است. این پدیده یکی از چالش‌های استفاده از پرده‌های منحنی باتوجه به ابعاد سینما است که باید در هنگام نصب پروژکتور، اصلاح شود. به همین دلیل است که در سینماهای ایران از پرده‌های منحنی استفاده نمی‌شود.
3. ابعاد صفحه‌نمایش
| رزولوشن | نسبت تصویر | ابعاد پیشنهادی پرده (متر) | کاربرد |
|---|---|---|---|
| 2K DCI | 2.39:1 (Scope) | ۵.۱ × ۲.۷ | سالن سینمای استاندارد |
| 4K DCI | 2.39:1 (Scope) | ۱۰.۲ × ۵.۴ | سالن بزرگ حرفه‌ای |
| Full HD | 16:9 | ۲.۷ × ۱.۵ | پروژکتورهای متداول در ایران |
📐 یادداشت معمار
هرچند رزولوشن Full HD (1920×1080) خارج از استاندارد رسمی DCI محسوب می‌شود، اما در بسیاری از سالن‌های کوچک‌تر، سینماهای چندمنظوره، یا پروژه‌هایی با محدودیت بودجه در ایران، از پرده‌هایی با این ابعاد و نسبت 16:9 استفاده می‌شود. این انتخاب باعث کاهش هزینه‌های تجهیزات می‌شود، اما باید توجه داشت که از نظر ابعاد تصویر و سطح روشنایی، با سیستم‌های 2K و 4K DCI تفاوت دارد.
4. نسبت ابعاد سینما و زاویه دیوارها
| شرایط | نتیجه |
|---|---|
| نسبت طول به عرض > ۱.۵ | تصویر کوچک‌تر دیده می‌شود |
| نسبت طول به عرض < ۱.۲ | چیدمان صندلی غیربهینه خواهد بود |
| دیوارهای زاویه‌دار | بهبود عملکرد آکوستیکی |
5. ارتفاع سالن
| پارامتر | مقدار (متر) |
|---|---|
| ارتفاع تا سقف در ردیف آخر | ۳.۰۰ |
| فاصله بالای پرده تا سقف | ۰.۰۵ تا ۰.۱۰ |
6. عمق پشت پرده برای بلندگوها
| شرایط سالن | عمق پیشنهادی (متر) |
|---|---|
| سالن‌های بزرگ | ۱.۲۰ |
| فاصله کمتر از ۱۵ متر تا ردیف آخر | ۱.۰۰ |
۷. ابعاد صندلی‌ها
| نوع صندلی | عمق (متر) | عرض فیزیکی (متر) | فضای لازم برای نصب (متر) |
|---|---|---|---|
| تیپ‌آپ (Tip-up) | ۰.۵۰ تا ۰.۸۰ | ۰.۵۰ تا ۰.۷۵ | ۱.۰۰ تا ۱.۲۰ |
| ثابت / دونفره | ۰.۸۰ تا ۱.۰۰ | ۰.۶۵ تا ۰.۹۰ | ۱.۲۰ تا ۱.۵۰ |
| راکر (Rocker) | ۰.۷۰ تا ۱.۱۰ | ۰.۶۵ تا ۰.۸۰ | ۱.۵۰ تا ۱.۷۰ |
| ریکلاینر یا VIP | ۰.۹۰ تا ۱.۸۰ | ۰.۶۵ تا ۰.۹۰ | ۱.۸۰ تا ۲.۰۰ |
انتخاب نوع صندلی تاثیر مستقیمی بر فاصله‌ی ردیف‌ها، عرض راهروها و ظرفیت سالن دارد. در طراحی سینمای خصوصی یا VIP، معمولا از ریکلاینرها و در سالن‌های عمومی، بیشتر از صندلی‌های تیپ نرمال استفاده می‌شود. البته تمامی این موارد به ابعاد سینما و همچنین ظرفیتی که کارفرما برای فضای موردنظر درنظرگرفته بستگی دارد.
8. ارتفاع سکوها و پله‌ها
| پارامتر | مقدار (متر) |
|---|---|
| ارتفاع کف سکو در هر لول | ۰.۲۰ تا ۰.۳۰ |
| ارتفاع پله | حداکثر ۰.۱۶ |
| عمق کف پله (Tread) | حداقل ۰.۲۵ |
9. راهروها و خروج اضطراری
| پارامتر | مقدار (متر) |
|---|---|
| عرض حداقل راهرو اضطراری | ۱.۲۰ |
| عرض فضای عبور بین ردیف‌ها | ۰.۴۰ تا ۰.۵۰ |
| حداکثر صندلی بین دو راهرو | ۳۰ تا ۵۰ عدد |
| فاصله صندلی کناری تا دیوار جانبی | ۰.۴۰ تا ۰.۵۰ |
| عرض درِ خروج اضطراری | ۱.۰۰ تا ۱.۵۰ |
| عرض درِ ورودی | حداقل ۰.۷۵ |
| حداقل فاصله بین درهای خروجی | ۵ متر |
۱0. فضاهای جانبی
| فضا | استاندارد پیشنهادی |
|---|---|
| فضای هر فرد در سالن سینما | حداقل ۰.۶۵ مترمربع |
| فضای هر فرد در سالن انتظار | ۰.۳۵ مترمربع |
| فضای گیشه | ۱.۵ × ۲.۵ متر |
| لابی انتظار برای ۲۰۰ نفر | حدود ۷۰ مترمربع |
| عرض مسیر عبور به سالن‌ها | حداقل ۱.۵ تا ۲.۵ متر |
| سرویس بهداشتی | ۱ سرویس برای هر ۶۰ تا ۸۰ نفر |
در طراحی یک سالن سینما، همه‌چیز به صندلی‌ها و پرده نمایش ختم نمی‌شود. فضاهای جانبی مثل اتاق پروژکتور، رک تجهیزات صوتی، مسیرهای فنی و اتاق کنترل نمایش، بخش‌هایی حیاتی در عملکرد بی‌نقص یک سالن هستند. این فضاها به چشم نمی‌آیند، اما کیفیت نهایی صدا، تصویر و حتی ایمنی سالن تا حد زیادی وابسته به آن‌هاست.
تصویر زیر، نمای دقیقی از جانمایی تجهیزات فنی در اتاق پروژکتور را نشان می‌دهد. در این پلان، یک اتاق با ابعاد تقریبی ۷.۵ × ۳ متر طراحی شده که شامل تمام اجزای اصلی برای پخش دیجیتال حرفه‌ای است که شامل موارد زیر می‌شود:
- پروژکتور دیجیتال در مرکز، با فاصله پرتاب استاندارد
- شیشه‌ی ضدصوت برای انتقال تصویر به سالن بدون مزاحمت نوری
- میز بازبینی فیلم برای فیلم‌های آنالوگ (در سالن‌های مجهز به سیستم ترکیبی)
- رک اختصاصی برای تجهیزات صوتی و کنترلی
سینمای خصوصی و VIP
سینمای خصوصی، فقط یک اتاق مجهز نیست؛ تجربه‌ای لوکس و شخصی‌سازی‌شده است که در دل یک ویلا، برج یا خانه اجرا می‌شود. کافی‌ست یکی از فضاهای خانه را به آن اختصاص دهید تا آن فضا، به یکی از خاص‌ترین نقاط زندگی شما تبدیل شود.
در این نوع طراحی، دیگر «فقط استاندارد بودن» ابعاد سینما کافی نیست. همه‌چیز باید با دقت، ظرافت و در بالاترین سطح کیفی انتخاب و اجرا شود؛ از نورپردازی و صندلی‌ها گرفته تا آکوستیک، نوع پرده و محل قرارگیری پروژکتور باید به لوکس و خاص بودن فضا کمک کنند.
ابعاد صندلی‌های VIP در طراحی سینمای اختصاصی
در سینمای خصوصی و VIP، انتخاب نوع مبلمان کاملا به ابعاد فضا و ظرفیت موردنظر کارفرما وابسته است. برخی از افراد حتی ممکن است تمایل به استفاده از مبل‌های L شکل یا حتی مبلمان پاف داخل سینمای خود داشته باشند! بااین وجود، در جدول زیر براساس استانداردهای سینمای خصوصی، فواصل و ابعاد استاندارد مناسب مبلمان VIP سینمایی مشخص شده است:
| نوع صندلی | عمق (متر) | عرض فیزیکی (متر) | فضای لازم برای نصب (متر) |
|---|---|---|---|
| ریکلاینر تک‌نفره | ۱.۰۰ تا ۱.۸۰ | ۰.۷۰ تا ۰.۹۰ | ۱.۸۰ تا ۲.۰۰ |
| ریکلاینر دونفره (Loveseat) | ۱.۰۰ تا ۱.۸۰ | ۱.۲۰ تا ۱.۵۰ | ۲.۰۰ تا ۲.۳۰ |
| VIP ثابت (بدون زیرپایی) | ۰.۸۰ تا ۱.۱۰ | ۰.۷۰ تا ۰.۹۰ | ۱.۵۰ تا ۱.۷۰ |
زاویه‌ی دید و طراحی سطح‌بندی‌ها
این تصویر به اهمیت طراحی شیب ردیف‌ها در اتاق‌های کوچک سینمای خصوصی اشاره دارد. اگر فاصله عمودی بین صندلی‌ها به‌اندازه‌ی کافی نباشد، زاویه دید تماشاگر دچار اختلال می‌شود. زاویه مطلوب کمتر از ۱۵ درجه است.
یکی دیگر از مواردی که ممکن است در طراحی سینمای خصوصی نادیده گرفته شود، محل درب خروجی و البته چیدمان با توجه به آن است. تصویر اول نمونه‌ای صحیح از جانمایی مستقیم و بدون مانع مسیر خروج را نشان می‌دهد. البته در بسیاری از مواقع نیز درب خروجی از جلوی سالن و نزدیک به پرده نمایش در نظر گرفته می‌شود.
ابعاد تکمیلی در طراحی سالن VIP
از آن‍‌جا که فضا و ظرفیت سینمای خصوصی بسیار کمتر از حالت صنعتی است، ابعاد سینما در فضای خصوصی دارای پارامترهای کمتری است. اما رعایت نکردن هرکدام از آن‌ها ممکن است عواقب آزاردهنده‌ای برای تماشاگران داشته باشد. یکی از موارد مهم در این حالت محل قرارگیری پرده‌ی سینما است. در سینمای خصوصی، پرده نباید بالاتر از خط دید چشم بیننده قرار گیرد. تصویر نشان می‌دهد که بهترین موقعیت نصب پرده جایی‌ست که یک‌سوم پایینی پرده با خط دید تماشاگر هم‌راستا باشد.
| پارامتر | مقدار پیشنهادی | توضیح |
|---|---|---|
| عرض هر ردیف (برای ۲ صندلی) | ۲.۲۰ تا ۲.۵۰ متر | در صورت استفاده از میز مرکزی یا پارتیشن |
| ارتفاع پلتفرم یا سکوی ردیف‌ها | ۱۵ تا ۳۰ سانتی‌متر | برای حفظ sightline بین ردیف‌ها |
| عرض راهرو جانبی | ۰.۸۰ تا ۱.۲۰ متر | برای دسترسی راحت و خدمات‌دهی |
| تعداد ردیف توصیه‌شده | ۲ تا ۵ ردیف | بسته به طول اتاق |
سینمای خانگی
در طراحی سینمای خانگی، برخلاف سینمای صنعتی یا خصوصی، لازم نیست ابعاد صندلی‌ها یا فاصله‌ی ردیف‌ها با دقت میلی‌متری رعایت شوند. آنچه در این فضا اهمیت بیشتری دارد، انتخاب درست تجهیزات است؛ تجهیزاتی که با ابعاد سینما، سبک دکوراسیون و نوع استفاده‌ی کاربر هماهنگ باشند.
در فروشگاه سینماروم، کاربران می‌توانند هرکدام از اجزای لازم برای ساخت یک سینمای خانگی را به‌صورت مجزا یا در قالب باندل‌های آماده تهیه کنند. اگر در انتخاب تجهیزات دچار تردید هستید یا نمی‌دانید کدام گزینه برای فضای شما مناسب‌تر است، تیم مشاوره‌ی تخصصی سینماروم در کنار شماست. کافی‌ست ابعاد و نوع فضای موردنظرتان را برای ما ارسال کنید؛ تا در سریع‌ترین زمان برای مشاوره و پیشنهاد بهترین ترکیب ممکن از تجهیزات با توجه به نیاز و شرایط شما، با شما تماس بگیریم.
